Tên di sản : Từ đường họ Vũ Đình (Vũ Đình Nhưng)
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 2382/QĐ-UBND
Giới thiệu
Theo các cụ cao niên trong làng trước kia thì từ di tích được xây dựng trên một khu đất rộng, cao ráo thoáng đãng ngay phía đầu làng, giáp ranh với khu đền thờ Thành hoàng làng. Hiện nay từ đường họ Vũ Đình còn lại một ngôi nhà tiền đường kiến trúc gỗ 5 gian thiết kế theo kiểu chồng rường kẻ bẩy, chạm long ly quy phượng rất đẹp, toạ lạc trên diện tích rộng 550m2. Xung quanh luôn viên di tích được xây hàng rào bao bọc, nhìn rất gọn gàng sạch sẽ. Do thời gian quá lâu, kiến trúc gỗ bị mục nát, năm Thành Thái thứ 1 (1890) từ đường được trùng tu lại, kết cấu gỗ vẫn còn giữ nguyên hiện trạng như ngày nay.
Vào di tích qua cổng nghinh môn mới được tôn tạo bằng xi măng cốt thép, bao gồm ba cửa ra vào, một cửa chính và hai cửa pháp Vân, pháp Vũ. Hai pháp Vân và pháp Vũ được xây dựng thấp hơn so với cổng chính, bên trên bốn mái cong cuốn tàu đao, bên trên lợp ngói. Bốn góc mái cong được gắn bốn con ngư hoá long chầu vào, kích thước rộng 0,70m, cao 1,80m. Cửa chính được làm theo kiểu hai tầng mái, phần trên cổ diêm nối mái trên và mái dưới ấp một bức đại tự chữ Hán. Phía nóc bên trên đắp hình lưỡng long chầu nhật. Phần góc các tàu đao bốn mái cong phía trên và dưới đắp hình ngư hoá lân ống như hai cửa pháp vân và pháp vũ.
Ăn thông với hai cửa pháp vân và pháp vũ là hai đường ra vào nối với sân thờ. Trước sân có đắp một bức bình phong che chắn toàn bộ cửa chính của Nghinh môn. Bình phong được xây hình cuốn thư, phần giữa đắp ba chữ Hán "Vũ Tộc Từ". Qua bình phong là sân đền, toàn bộ sân đền lát gạch cẩm màu. Tiền đường là một ngôi nhà kiến trúc gỗ 5 gian, nhưng do năm tháng thiên tai bão lụt nên gian thứ 5 đã bị hư hại chỉ còn nền móng, hiện tại ngôi tiền đường chỉ còn lại 4 gian, nền nhà cao hơn mặt sân 0,20m. Kiến trúc của ngôi nhà theo kiểu chồng rường, bẩy kẻ, bao gồm 4 hàng chân cột, tám cột cái và tám cột quân.
Kích thước tính theo chiều dọc:
Từ cột hiên phía sau đến cột cái là 1,38m.
Từ cột cái đến cột cái là 2,40m.
Từ cột cái đến cột hiên phía trước là 1,90m.
Tính theo chiều ngang: Gian thứ nhất là 2,40m; Gian thứ hai là 2,42m; Gian thứ ba là 2,47m; Gian thứ tư là 2,42m; Gian thứ năm đã bị phá hỏng chỉ còn lại nền móng là 2,40m.
Như vậy, ngôi nhà 5 gian này có kết cấu kiến trúc cân đối, tương xứng nhau. Gian thứ 1 đối xứng với gian thứ 5; gian thứ 2 đối xứng gian thứ 4.
Chiều cao từ quá giang cột cái đến mặt nền là 3,40m, cột quân 2,57m. Chu vi cột cái 0,93m, cột quân 0,85m.
Căn cứ vào các mộng đục trên ngạch cửa cột cái phía trước, xưa kia từ cột cái ra hiên phía trước là hè được ngăn cách bằng hệ thống cửa bức bàn. Ngày nay đã bị tháo gỡ sử dụng làm diện tích nhà tiền đường. Xung quanh đầu hồi, hiên sau hệ thống ván nong không còn được thay, vào đó là tường bao xây rộng ra so với cột hiên sau 0,54m.
Nhìn chung, kết cấu cũng như họa tiết chạm khắc ở Từ Đường họ Nguyễn Đình rất đẹp, hợp với ý niệm thẩm mỹ của dân tộc Việt. Các nét chạm trổ rất đơn giản, gọn gàng, nhìn không rườm rà, nhưng rất chắc chắn.
Hiện vật trong di tích:
Do sự tàn phá của chiến tranh, của sự vô thức của con người, sự khắc nghiệt của thiên nhiên, đồ thờ trong di tích hiện còn lại rất ít. Nhưng với quy mô tráng lệ của đền thờ với lời kể của các cụ cao niên trong làng thì Từ đường họ Vũ Đình xưa kia có nhiều đồ thờ quý giá. Hiện tại trong di tích còn lưu giữ được những hiện vật sau:
Hộp đựng gỗ cổ 1 cái; Bài vị hộp gỗ 1 cái; Ống sắc gỗ cổ 3 cái, Hộp đựng sắc gỗ 1 cái; Câu đối gỗ 1 đôi; Hương án gỗ cũ 1 cái; Bát hương đá cổ 1 cái; Bằng cấp phong cho Vũ Đình Nhưng năm Thiệu Trị thứ 1; Vắn từ cho ruộng thời Minh Mệnh thứ 13; Chế của Tự Đức khen Vũ Đình Nhưng,…Bằng cấp phong cho Vũ Đình Nhưng năm Tự Đức thứ 20.
Bằng cấp phong cho Vũ Đình Nhưng năm Tự Đức thứ 21,...cùng hơn 20 đạo văn bằng, sắc của vua Tự Đức phong cho con trai ông là Vũ Đình Giản.